สัตตกนิบาตชาดก

1. กุกกุวรรค

1. กุกกุชาดก

ว่าด้วยปฏิปทาของพระราชาผู้เป็นบัณฑิต

กันไว้ดีแล้ว ก็ไม่ทรงพลาดไปจากสิริเหมือน
กับยอดโดมที่แบกภาระของจันทันไว้ฉะนั้น.
[972] ผู้มีมีด แม้ไม่ปอกเปลือกผลมะงั่วที่มี
เปลือกแข็งออกจะทำให้มีรสขม. ข้าแต่
พระราชา บุคคลเมื่อปอกเปลือกเป็น จะทำ
ให้มีรสอร่อย เมื่อปอกแต่เปลือกบาง ๆ ออก
ก็คงทำให้รสไม่อร่อยฉันใด.
[973] ฝ่ายพระราชาผู้ทรงพระปรีชา ก็ฉันนั้น
ไม่ทรงเร่งรัดเก็บทรัพย์ที่ควรตำหนิ คือไม่ขูด
รีดภาษี ทรงคล้อยตามธรรมะปฏิบัติอยู่ ควร
ทรงทำความสุขสำราญแก่ราษฎร ไม่ทรง
เบียดเบียนผู้อื่น.
[974] ดอกบัวหลวงมีรากขาว ผุดขึ้นจากน้ำที่
ไม่สะอาด เกิดในสระโบกขรณี บานเพราะ
พระอาทิตย์มีแสงเหมือนแสงไฟ โคลนตม
ไม่เปื้อน ผงธุลีก็ไม่เลอะ น้ำก็ไม่เปียกมัน
ฉันใด.

[975] พระราชาผู้เช่นนั้นก็ฉันนั้น กรรมกิเลส
จะไม่เปรอะเปื้อนพระองค์ ผู้มีพระราชวินิจฉัย
สะอาด ไม่ทรงผลุนผลัน มีพระราชกิจบริสุทธิ์
ทรงปราศจากกรรมที่เป็นบาป เหมือนดอกบัว
ที่เกิดในสระโบกขรณีทั้งหลายฉะนั้น.
จบ กุกกุชาดกที่ 1

อรรถกถาสัตตกนิบาตชาดก

อรรถกถากุกกุวรรคที่ 1

อรรถกถากุกกุชาดกที่ 1

พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน ทรงปรารภ
พระราโชวาท ตรัสเรื่องนี้มีคำเริ่มต้นว่า ทิยฑฺฒกุกฺกุ ดังนี้. เรื่อง
ปัจจุบันจักมีแจ้งในเตสกุณชาดก.
ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในนคร-
พาราณสี พระโพธิสัตว์ได้เป็นอำมาตย์ ผู้ถวายอรรถธรรมแด่พระองค์
พระราชาทรงดำรงอยู่ในการลุอำนาจอคติ ทรงครองราชย์โดยไม่เป็น
ธรรม รีดนาทาเร้นชนบทเก็บทรัพย์อย่างเดียว. พระโพธิสัตว์ประสงค์
จะถวายพระโอวาทพระราชา เดินพิจารณาหาอุบายข้อหนึ่งไป. อนึ่ง
ในพระราชอุทยานมีพระตำหนักประทับผิดปกติ มุงหลังคายังไม่เสร็จ